TG Sokół cz. I

 

Choć pierwsze kluby sportowe na ziemiach polskich zaczęły powstawać już w pierwszej połowie XIX wieku były to organizacje efemeryczne, które bardzo rzadko istniały dłużej niż kilkanaście lat. Trend zmienił dopiero Sokół.

 

W drugiej połowie XIX wieku Lwów był „stolicą” Polski. To tu koncentrowało się życie społeczno-polityczne narodu. Nie inaczej było ze sportem. Lwów przez kilkadziesiąt lat będzie pionierem i niekwestionowanym liderem rodzącego się polskiego sportu.  To właśnie w tym mieście 7 lutego 1867 powołano do życia Towarzystwo Gimnastyczne Sokół. Ojcami założycielami będą głównie Klemens Żukotyński, Ludwik Goltental, Jak Dobrzański, Antoni Durski oraz major wojsk powstańczych z roku 1863 Jan Żaplachta-Zapałowicz. Polacy wzorowali się na utworzonym pięć lat wcześniej w Pradze Sokole czeskim.

mundur paradny

Pierwszym prezesem został w marcu 1867 roku dr Józef Milleret.

 

To jedna z unikalnych cech Sokoła. Towarzystwa są charakterystyczne tylko dla Europy środkowo-wschodniej. Oczywiście kluby gimnastyczne powstawały wszędzie, same Niemcy będą miały ich ponad 5 tysięcy jednak Sokół to coś więcej.  Założyciele nie ukrywali, że równie ważne co sport jest kształtowanie młodzieży w duchu patriotyczno-narodowym. Sokół to kwintesencja pracy organicznej.  W końcu po przegranym kolejnym powstaniu zrozumiano, że bez niej nie ma co marzyć o odzyskaniu niepodległości.

 

Oprócz ćwiczeń gimnastycznych od początku uprawiano też szermierkę. Dlaczego ten sport był ważny chyba nie trzeba nikomu tłumaczyć. Pierwszym trenerem szermierki we lwowskim Sokole był Achilles Marie. Pierwszym zaś trenerem gimnastyki został w maju 1867 roku Wenanty Piasecki.

 

By odzyskać niepodległość naród musi być zdrowy. Działacze duży nacisk kładli na prawidłowy rozwój młodzieży.  Zgodnie z rzymską maksymą „mens sana in corpore sano” -w zdrowym ciele zdrowy duch. Było to o tyle ważne, że stan zdrowotny ludności miejskiej był opłakany.  Świadomość narodowa czy zdrowie to „nudne” elementy, którymi wcześniej nie zaprzątali sobie głowy różnej maści powstańcy.

Sidziba TG Sokół w Krakowie

 

Należy pamiętać, że sama nazwa „Sokół” w statucie organizacji znalazła się dopiero w 1869 roku.

 

Pierwsi działacze mieli w sobie dużo samozaparcia. Sokół od chwili powstania miał około 125 członków i przez ponad dekadę niewiele się w tej kwestii zmieniło. Społeczeństwo pozostawało obojętne. Sytuacja uległa zmianie dopiero pod koniec lat 70tych XIX wieku.

 

Od początku istnienia Towarzystwo prowadziło też działalność krajoznawczą. Organizowano wycieczki do Żółkwi, Krakowa czy Wieliczki. W 1868 roku wybrano się do Poznania.

Sokół wprowadził też zupełną nowość na ziemiach polskich. Chodzi o strój do ćwiczeń. Stało się to za sprawą Franciszka Hochmana w 1873 roku. Jednak dopiero w roku 1879 w 12 rocznicę założenia organizacji zdecydowano się ćwiczyć w strojach publicznie. Wywołało to oburzenie. Epatowanie odsłoniętymi ramionami uznano…. za promowanie nagości.  Choć strój do ćwiczeń nieco się zmieniał przez lata musiało minąć dużo czasu nim społeczeństwo zaakceptowało taki rodzaj ekshibicjonizmu. Oprócz stroju do ćwiczeń, który dziś nie wzbudza żadnych emocji Sokół posiada też mundur paradny. Już 16 listopada 1867 roku uchwalono jak powinien wyglądać jednak w początkowym okresie zaledwie kilka osób takowy posiadało dlatego 1870 roku uchwalono, że wszyscy członkowie Sokoła muszą posiadać jednolity strój.

 

Od 1881 roku rozpoczęto wydawanie „Przewodnika Gimnastycznego”, który wychodził aż do 1939 roku.

 W 1884 roku towarzystwo liczy już 440 członków.  To był rok przełomowy. We Lwowie wybudowano własny gmach zaś w Tarnowie i Stanisławowie powstały pierwsze gniazda poza stolicą Galicji. Od tego momentu wszystko nabiera rozpędu. W roku następnym powstają gniazda w Przemyślu, Krakowie, Kołomyi i w Tarnopolu. W 1887 roku założono gniazda w Jaśle oraz Nowym Sączu. W 1889 roku powstało gniazdo w Sanoku a w 1892 w Gorlicach.

Gniazda Sokole z Krakowa oraz Tarnopola ( https://kuriergalicyjski.com/odrodzony-polski-sok-w-tarnopolu/ ) są najstarszymi istniejącymi do dziś.  Zwłaszcza Krakowska organizacja była od początku ważna bo dała impuls do dlaczego rozwoju również poza Galicją. Zaowocowało to powstaniem w 1891 roku Towarzystwa w Cieszynie. Rok późnej założono gniazdo w Czerniowcach na Bukowinie. Gniazd było już tak wiele, że musiała powstać jednolita organizacja czuwająca nad całością. Dlatego 23 grudnia 1892 roku we Lwowie powołano „Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Cesarstwie Austriackim”. Pierwszym prezesem w 1893 roku został były powstaniec, naukowiec i polityk lwowski Tadeusz Romanowicz, który pełnił te funkcję do 1897 roku.

Prezesi lwowskiego Sokoła:

1867-1871 dr Józef Milleret

1871-1886 dr Jan Dobrzański

1886-1893 Żegota Krówczyński

Związek Polskich Gimnastycznych Towarzystw Sokolich w Austrii:

1892-1897 Tadeusz Romanowicz

1898-1899 Antoni Dziędzielewicz